Chandler Ceviz
Dünya’da Ceviz Üretimi
Oval, açık renkli, ince kabuklu ve yüksek kaliteli bir cevizdir. Açık renklidir ve ağırlık olarak iç ceviz oranı %49’dur. Kabuğu kolay kırılır ve iç cevizi rahatlıkla ayrılır. Ağaç yan dallardan ürün verir ve döllemesi Cisco, Franquette ve Fernette ile yapılır. Çoğu ceviz çeşidinden farkı ise uykudan (dormansiden) geç uyanmasıdır, bu sebeple geç hasat edilir. Ortalama bir Chandler cinsi ceviz yeşil kabuğu ayrılıp kuruduktan sonra 13 gramdır. İç ceviz ise 6.5 gramdır.
Akdeniz tipi iklimlerde yetişir, zaralı ve hastalıklardan az etkilenir. 40 yılı aşkın verim süresi ve uzun ürün depolama özelliğiyle günümüzde birçok çiftçi ve yatırımcı tarafından üretimi ve satışı yapılmaktadır.
Chandler ceviz nasıl tüketilir?
Özellikle yüksek lezzeti sebebiyle ara öğün veya sade olarak tüketilmesi önerilen Chandler cinsi aynı zamanda salatalarla pişmemiş mezelerle ve tatlıların üstünde tüketilebilir. Bunun yanında çorbalarda ana yemeklerde ve tatlıların içinde de kullanılabilir ancak ısıyla temas ettiğinde yüksek lezzetini kaybetme ihtimali olduğundan bu yemekler için daha düşük kalite ceviz kullanılabilir.
Chandler cinsinin yaşayabildiği ortam
Chandler cinsinin verimili olması için yaşadığı ortamın bitkiye uyumlu olması beklenir. Chandler cinsi ortam sıcaklığına bağlı olarak, örneğin Marmara bölgesinde zaman Nisan ayında uyanır.
Bitki 40°C ile -11°C arasında hayatta kalabilir ancak Nisan ayının başlarında aylarında, yani bitkiler filiz verdiğinde, sıcaklığın sıfır derecenin altına düşmesi bitkinin donmasına sebep olup bitkinin verimini ve şeklini doğrudan etkileyebilir. Kurak ve aşırı yağışlı iklimler Chandler cinsi ceviz üretimi için uygun değildir, ancak doğru sulama programı ile kuraklık sorunu çözülebilir.
Bahçenin konum seçimi yapılırken pH değeri 5.5 ile 7.5 arası değerde olmasına dikkat edilmelidir. Toprak tipi olarak ise yalnızca killi veya yalnızca kumlu olmadığı sürece verimli üretim yapılabilir. Türkiye’de Marmara ve Ege bölgelerinde Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Balıkesir gibi şehirlerde iklim çoğu zaman elverişli olduğundan üretimi yapılabilmektedir.
Chandler cinsinin hasat zamanı
Chandler cinsi ceviz don olayından etkilenmemesi için çoğu cinsten daha geç dönemde uyanır ve gelişme süresi daha uzun sürer. Ülkemizde çoğu ceviz hasadı Eylül ayında yapılırken Chandler cevizinin hasadı genelde Ekim ayının başına tekabul eder. Erken uyanan ağaçların gelişimi erken tamamlanır ve bu durumda hasat biraz daha erken yapılabilir.
Chandler cinsi için dölleyici
Chandler cinsi diğer ceviz cinsleri gibi erkek ve dişi organı ağaç üzerinde barındırır ancak bunlar farklı zamanlarda olgunlaştıklarından Chandler dişisi kendi kendini tozlayamaz. Bu sebepten Chandler ceviz bahçesine en az %2 oranında Cisco, Franquette veya Fernette cinsi dölleyici cins dikilmesi önerilir. Dölleyici oranının %5’in üstünde olması hem gereksizdir hem de aşırı döllemeden dolayı erken meyve dökülmesine sebep verebilir.
Hastalıkları
Ceviz yanığı, kök kanseri, armillaria kök çürüklüğü, kök boğazı çürüğü ve ceviz antrakozu başlıca ceviz hastalıklarındandır. Bu hastalıklar ağacın büyümesinin yavalamasına, durmasına ve müdehale edilmezse ağacın ölmesine sebep olabilir. Doğru bir gözlem ve mücadele programı ile tamamının tedavisi ve hatta hasta olmadan korunması mümkündür.
Zararlıları
Elma iç kurdu, sarı ağaç kurdu, yaprak biti, iki noktalı kırmızı örümcek chandler cinsi cevize maddi olarak en ciddi zararı veren zararlılardır. Doğru zamanda yapılan zararlı mücadelesi ekonomik zararı oldukça düşürür.
Chandler ismi nereden gelmektedir?
Chandler cinsi ceviz, 1979 yılında University of California tarafından üretilmiş olup aynı enstitüdeki akademisyen Profesör Doktor W. H. Chandler’ın adıyla anılmaktadır. Chandler cinsi cevizin ismi İngilizce kökenlidir. Bu sebepten Türkçe’de ‘Çetnır‘ ve ‘Çendler‘ cinsi olarak duymak mümkündür.
Tozlaşma nedir?
Tozlaşma bitkinin meyve üretimi için ilk adımdır, iyi bir tozlaşma olmadığı takdirde ceviz meyvesi oluşumu mümkün değildir.
Cevizlerde tozlaşma erkek organ olan polenlerin dişi bölgedeki tepeciğe taşınması olayına denir. Dişi ve erkek organ ceviz ağacında farklı bölgelerde bulunur ve aynı zamanda etkin olabilir. Erkek organ, püskül şeklinde filizlenme dönemiyle birlikte ağaçta bulunur, zamanla gelişir ve geliştikçe rüzgar etkisiyle uçuşmaya başlar. Tozlaşma ceviz ağacında hayvanlar (arılar, kuşlar gibi) saysesinde değil rüzgar sayesinde gerçekleşir. Bu sebeple bahçe kurulumunda bahar/yaz rüzgarlarının estiği yöne doğru tozlayıcıların ekilmesinde yarar vardır. Ekilecek tozlayıcı bitki cevizin cinsine göre seçilir; Chandler cinsini tozlayabilecek cinsler Cisco, Franquette ve Fernette’dir. Bunlar bahçeye %5 oranında dikilip tozlaşma sorununun önüne geçilebilir. Olgunlaşmış dişi organla buluşan polen tozlanmış olur ve meyvenin gelişmesi için döllenme geçekleşmek üzeredir. Döllenmenin başarıyla gerçekleştiği bir ağaç verimli şekilde meyve üretebilir.
Dölleme – tozlaşma farkı: Kısaca tozlaşma bir polenin bir ağaçtan diğer ağaca yolculuğu anlamına gelir. Dölleme ise daha karmaşık bir yapı olup dişi ve erkek organların birleşip meyveyi oluşturma sürecine denir.
Dölleme
Chandler cinsi fidanların kendini döllemesi mümkündür ancak bu kısıtlı olabilir ve tüm dişi organlar döllenmediği için istenilen verime ulaşılamayabilir. Bu sorunun çözümü olarak bahçeye %5 oranında yardımcı dölleyici ceviz ağaçları dikilebilir. Üstte belirtildiği gibi Chandler cinsini döllenebileceği döneme denk gelen cinsler Cisco, Franquette ve Fernette’dir. Bu cinslerin polenleri Chandler’ın dişi organı olgunken dökülür ve böylece neredeyse %100’lük bir oranda döllenme gerçekleşebilir.
Döllenme Sorunları ve Erken Meyve Dökülmesi
Tozlaşma ve döllemeye bağlı meyve dökülmelerin iki sebebi olabilir; yetersiz döllenme ve aşırı döllenme.
Yetersiz döllenmeden dolayı erken meyve dökülmesi
Yetersiz döllenmeye bağlı meyve dökülmesi özellikçe Chandler cinsi cevizde meydana gelmektedir. Yetersiz döllenmenin sebepleri alttakiler olabilir;
- Polenleri bulunduran püsküllerin zarar görmüş olması
- Don dolayısıyla dişi veya erkek organlara zarar gelmiş olması
- Ortam sıcaklığının aşırı yüksek veya düşük olması
- Nem oranının aşırı düşük olması
Bu durumlarda tozlaşma ve onu takip eden dölleme işlemi istenilen şekilde gerçekleşemez ve yetersiz dölleme sebebiyle meyve dökülmesi görülebilir. Bu tip meyve dökülmeleri yalnızca o sezonu etkiler ve ağaçlarda bir sorun yoksa sonraki sezonda olması gereken verimi yakalayabilir. Bu durumda verim %20 civarına veya daha da alt seviyelere düşebilir.
Dökülmenin yetersiz döllemeden olduğu nasıl anlaşılır?
Dökülmenin sebebini bulmak için dökülen olgunlaşmamış meyvelerin boyutuna bakılabilir. Altta yetersiz dölleme sebebiyle dökülmüş olan 7-8 mm genişliğinde meyveler görülebilir. Dökülen meyvelerin hemen hemen hiçbirinde çiçek sapı görülmez.
Aşırı döllenmeden dolayı erken meyve dökülmesi
Aşırı döllenme Chandler dışı ceviz cinslerine nadiren etki eder. Daha fazlasıyla ‘Serr’ cinsi cevizde bu sorunla karşılaşılır. Bunun sebebi aşırı seviyede polenin dişi organa ulaşmasıdır, buna bağlı meyve gelişemeden dökülür ve o sezonki verim düşer.
Dökülmenin aşırı döllemeden olduğu nasıl anlaşılır?
Dökülmenin sebebi aynı eksik döllenmede olduğu gibi yerdeki meyvenin boyutundan anlaşılır. Alttaki görselde aşırı döllemeden dolayı dökülmüş olgunlaşmamış meyve görülebilir. Yüzey şekilleri birbirinden farklı olabilen 3-4 mm büyüklüğünde meyveler dalda olgunlaşamayıp dökülür. Rengkleri zamanla değişip 10. günde iyice kararmaya başlar.
Chandler cinsinden sık görülmemesine rağmen ciddi erken dökülme sorunuyla karşılaşıldığında boyutlarını ölçüp sorunun tesbiti yapılarak en hızlı çözüm aranabilir.